Pogórze Śląskie: Cieszyn - część zabytkowa.

Cieszyn to miasto w południowej Polsce, w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim. Leży na Pogórzu Śląskim, nad Olzą. Współczesne administracyjne pojęcie „miasto Cieszyn” odnosi się do prawobrzeżnej części, stanowiącego pod względem przestrzennym i społecznym jedną całość, ośrodka miejskiego, którego część lewobrzeżna należy do Republiki Czeskiej i nosi oficjalną nazwę „Czeski Cieszyn”

W polskiej części miasta znajduje się większość cieszyńskich zabytków, skupionych w zespole przestrzennym Starego Miasta oraz na Górze Zamkowej. Do najbardziej rozpoznawalnych należą rotunda św. Mikołaja i Kościół Jezusowy.

W przeciwieństwie do Czeskiego Cieszyna, dzielnice prawobrzeżne są jednolite etnicznie – ponad 96% ludności deklaruje narodowość polską. Charakterystyczna jest natomiast różnorodność religijna z wyznaniami rzymskokatolickim i luterańskim jako dominującymi.

WAŻNIEJSZE ZABYTKI:

• Wzgórze Zamkowe (ul. Zamkowa) – na nim m.in. XI-wieczna romańska rotunda św. Mikołaja, gotycka wieża zamkowa z XIV wieku (tzw. Wieża Piastowska), pałac Habsburgów z XIX wieku, fragmenty piastowskiego zamku, pomniki przyrody.
• Kościół parafialny św. Marii Magdaleny (pl. Dominikański), dawniej dominikański – jeden z najstarszych kościołów w Cieszynie; elementy gotyckie z przełomu XIII/XIV wieku, przebudowany po pożarze w końcu XVIII w.; wystrój barokowy z XVIII wieku;
• Kościół św. Jerzego z przełomu XIV i XV w.
• Kościół św. Trójcy (pl. Londzina) – późnorenesansowy z przełomu XVI/XVII wieku z neogotycką wieżą;
• Zespół klasztorny bonifratrów z kościołem Wniebowzięcia NMP z lat 1697-1714, przebudowanym w 1788 r.
• Kościół Jezusowy w Cieszynie (pl. Kościelny), budowa rozpoczęta w 1710 roku, w 1750 dobudowano wieżę; największy kościół ewangelicko-augsburski w Polsce.
• Kościół św. Krzyża ojców Franciszkanów (ul. Szersznika), w ciągu zabudowań miejskich – rozbudowany w XVIII w. z XVII-wiecznej kaplicy książęcej; wystrój barokowy, obok klasztor Franciszkanów
• Klasztor i szpital sióstr elżbietanek (ul. Liburnia) – pokaźny, stojący na lekkim wzniesieniu zespół klasztorno-szpitalny z początku XX wieku;
• Zabudowania Rynku – kamienice, ratusz, hotel "Pod Brunatnym Jeleniem", fontanna z figurą Św. Floriana;
• Cieszyńska starówka – zabudowania ul. Głębokiej, ul. Menniczej, Starego Targu, ul. Sejmowej, ul. Nowe Miasto, ul. Śrutarskiej; łącznie kilkadziesiąt zabytkowych kamienic;
• Zabudowania ul. Przykopa – położone nad potokiem, zwane też "Cieszyńską Wenecją";
• Muzeum Śląska Cieszyńskiego – pałac Laryszów (ul. Regera) – najstarsze publiczne muzeum na ziemiach polskich, bardzo bogate zbiory, w tym gotycka rzeźba "Cieszyńskiej Madonny" z ok. 1375 z warsztatu Piotra Parlera; sam budynek z końca XVIII wieku, obok park z lapidarium;
• Studnia Trzech Braci (ul. Trzech Braci) – miejsce legendarnego spotkania założycieli Cieszyna, altanka z XIX wieku;
• Stary Cmentarz Żydowski w Cieszynie (ul. Hażlaska);
• Nowy Cmentarz Żydowski w Cieszynie (ul. Hażlaska);
• Bracki Browar Zamkowy w Cieszynie (ul. Dojazdowa) – browar działający niezmiennie od 1846 r.;
• Teatr im. Adama Mickiewicza (pl. Teatralny) – pseudobarokowy budynek w stylu wiedeńskim z początku XX wieku
• Zabudowania Górnego Rynku, ul. Kochanowskiego, ul. Garncarskiej i ul. Wyższa Brama – kamienice, głównie z przełomu XIX i XX wieku;
• Dwór w Błogocicach (ul. Żeromskiego) – dwór szlachecki z XVI-XIX wieku;
• Cmentarz Komunalny w Cieszynie (ul. Katowicka)
• Cmentarz ewangelicko-augsburski (ul. Bielska)

Ponadto w 1995 roku wpisano do rejestru zabytków układ urbanistyczny miasta Cieszyna.

Obecnie Cieszyn, pomimo niewielkich rozmiarów, jest ważnym ośrodkiem kulturalnym, administracyjnym i oświatowym. Jest też ważnym punktem na transportowej mapie Europy. Ponadto jest też popularnym ośrodkiem handlowym, głównie wśród obywateli Republiki Czeskiej

Położenie u stóp Beskidu Śląskiego, bezpośrednio na granicy, przy drodze ekspresowej S1, a także atrakcyjny wygląd historycznego centrum z malowniczym rynkiem i dużą ilością zabytków, daje Cieszynowi spore perspektywy rozwoju. Staje się on coraz bardziej popularnym ośrodkiem turystycznym i kulturalnym. Miejscowa gospodarka nastawiona jest obecnie głównie na handel i usługi.

Cieszyn jest miastem z dużą ilością terenów zielonych. Tereny szczególnie okolice centrum miasta i pobocza dróg, są silnie zadrzewione. Na terenie Cieszyna znajduje się obecnie 38 pomników przyrody, skupiających łącznie 100 drzew 27 różnych gatunków i odmian. Ponadto na terenie miasta istnieją 3 florystyczne rezerwaty przyrody, których głównym zadaniem jest ochrona populacji cieszynianki wiosennej oraz naturalnych grądów.

• Rezerwat przyrody Lasek Miejski nad Puńcówką
• Rezerwat przyrody Lasek Miejski nad Olzą
• Rezerwat przyrody Kopce

Po podziale miasta w 1920 roku główny cieszyński dworzec kolejowy oraz najważniejsze szlaki kolejowe pozostały po stronie czeskiej. Funkcje dworca przejął niewielki przystanek Cieszyn Bobrek, zaś głównym szlakiem kolejowym stała się linia prowadząca z Cieszyna do Bielska na wschód oraz do Zebrzydowic na północ. Linia od wielu lat nie była remontowana i znajduje się obecnie w bardzo złym stanie technicznym. W Cieszynie znajduje się też kolejowe połączenie z Republiką Czeską, jednak nie ma ono większego znaczenia w komunikacji międzynarodowej. PKP i późniejsi przewoźnicy kolejowi od początku lat 90. XX wieku stopniowo likwidowali połączenia do Cieszyna, w związku z czym kolej odgrywa dziś marginalną rolę w komunikacji publicznej miasta. Do 29 lutego 2012 roku Cieszyn posiadał szczątkową komunikację kolejową z Czechowicami-Dziedzicami, Oświęcimiem, Katowicami i Zebrzydowicami.

Cieszyn jest położony na szlaku tranzytowym z południa na północ Europy, przy międzynarodowej drodze E75 (w Polsce stanowiącej drogę krajową nr 1), ściślej: przy drodze ekspresowej S1. Na jego terenie do 21 grudnia 2007 roku znajdowały się się trzy drogowe przejścia graniczne do Republiki Czeskiej, przy czym Cieszyn-Boguszowice było największym przejściem drogowym na granicy polsko-czeskiej. Przejścia te zostały zlikwidowane na mocy Układu z Schengen. Inną ważną drogą na terenie miasta jest droga wojewódzka nr 938 do Pawłowic, będąca najkrótszym połączeniem miasta z GOP i ROW. Drogi powiatowe prowadzą do Skoczowa, Ustronia, Dębowca i Lesznej Górnej.

Sieć dróg miejskich jest dobrze rozwinięta, jednak na obszarze cieszyńskiej starówki istnieją znaczne ograniczenia w ruchu. Niewielka ilość miejsc parkingowych zmusiła władze do pobierania opłat za parkowanie w centrum miasta.

Cieszyn posiada własną komunikację miejską.Sieć pozamiejskiej komunikacji autobusowej jest w Cieszynie bardzo dobrze rozwinięta, co związane jest głównie z upadkiem transportu kolejowego w mieście. Do końca maja 2012 roku duży dworzec autobusowy obsługiwał komunikację powiatową oraz wojewódzką. Połączenia obsługiwane były głównie przez spółkę PKS Cieszyn oraz PKS-y z innych miast Krakowa i Pszczyny. Ponadto w mieście działa kilku prywatnych przewoźników.