Kudowa Czermna - Kaplica Czaszek
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/516_290/13194_eq_1304933225.jpg)
Kudowska Kaplica Czaszek
![Widok na kościół św.Bartłomieja Apostoła, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/516_290/13194_qa_1304933698.jpg)
Kaplica Czaszek to Zbiorowa Mogiła! Wielki Grobowiec!
Niewielka barokowa kaplica murowana, usytuowana została pomiędzy kościołem św. Bartłomieja a wolnostojącą dzwonnicą. Ściany i sklepienie wnętrza kaplicy pokrywa ok. 3 tys. ciasno ułożonych czaszek i kości ludzkich, ofiar wojen oraz epidemii chorób zakażnych. Dalsze 20–30 tys. szczątków leży w krypciepod kaplicą. Na ścianie głównej znajduje się ołtarz z barokowym krucyfiksem,na którym leżą ciekawsze okazy czaszek. Wśród piszczeli i czaszek ułożonych warstwami przy ścianach kaplicy znajdują się dwie drewniane rzeźby aniołów, jeden z trąbką i napisem łacińskim "Powstańcie z martwych", drugi z wagą i napisem łacińskim "Pójdźcie pod sąd".
![..przed kościołem.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/516_290/13194_vu_1304933720.jpg)
Kaplicę zbudował w latach 1776 - 1804 ksiądz Václav Tomášek, z pochodzenia Czech, proboszcz parafii w Czermnej. Po prusko-austryjackiej wojnie trzydziestoletniej, wojnie siedmioletniej w latach 1756-1763, płytko pod ziemią i na powierzchni znajdowano niepochowane szczątki ludzkie. W roku 1776 ks. Tomášek z grabarzem J. Langerem i kościelnym J. Schmidtem zaczęli wygrzebywać znajdujące się płytko pod ziemią szczątki. Nie spodziewali się, że natrafią na tak dużą ilość ludzkich kości. Ksiądz Tomášek postanowił wydobyć wszystkie szczątki. Polecił grabarzowi i kościelnemu oczyścić, wybielić kości wraz z czaszkami i zgromadzić w kaplicy. Ten fakt oraz doznany wstrząs podczas zwiedzania w 1775 roku katakumb w Rzymie zrodził pomysł wybudowania kaplicy ossoarium. Budowę kaplicy wspomaganą przez Leopolda von Leslie rozpoczęto w 1776 roku. Po wybudowaniu kaplicy ks. Tomaszek z grabarzem Langerem przez blisko 20 lat zbierali w rejonie Kudowy, Dusznik i Polanicy ludzkie szczątki i gromadzili je. Prace przy wystroju kaplicy trwały do 1804 roku. Przejęci spotkaniem z przemijalnością świata i śmierci, ks. Tomaszek i grabarz Langer postanowili, aby 20 lat po śmierci ich szczątki też spoczęły w tym miejscu. Ks. Tomášek zmarł w 1804 r.
W kaplicy znajdują się czaszki: ks. Tomáška, grabarza Langera, sołtysa Czermnej i jego żony, kość udowa wysokiego, mniej więcej dwumetrowego Szweda i charakterystycznie zbudowana czaszka Tatara, czaszka ze zmianami chorobowymi oraz źle zrośnięte kości kończyn i przestrzelona czaszka sołtysa Martinca. W czasie wojny siedmioletniej (1756–63) sołtys przeprowadzał wojska austriackie przez Błędne Skały, za co został rozstrzelany przez Prusacy. Jego żona zginęła, od ciosu ostrym narzędziem, próbując zasłonić męża własnym ciałem.
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_sa_1304933166.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_dm_1304934139.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_jz_1304933173.jpg)
Na ścianie kościoła umieszczona jest tablica upamiętniająca pobyt w tym miejscu 01 lipca 1955 roku Ks. Karola Wojtyły w ramach pieszej wędrówki po Ziemi Kłodzkiej
Po zwiedzeniu Kaplicy Czaszek trzeba zobaczyć wnętrze kościoła św. Bartłomieja Apostoła.
![..tablica pamiątkowa szlaku ks.Karola Wojtyły... , Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/516_290/13194_ni_1304933743.jpg)
Kościół ma swoje początki w XIVw. Został zniszczony podczas wojen husyckich, i odbudowany wXVI wieku. Obecny barokowy wystrój pochodzi z drugiej połowie xviii w. Ołtarze boczne oraz ambonę wykonał rzeźbiarzAlois Schmidt z Lądka Zdroju w roku 1930.
Wśród znanych osób związanych z Czermną jest Błogosławiony ks. Gerhard Hirchfelder który w latach 1932-1939 był wikarym w Czermnej. Zmarł w obozie koncentracyjnym w Dachau.
![..pomnik Papieża Jana Pawła II.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/516_290/13194_dp_1304933184.jpg)
Gerhard Franziskus Johanes Hirschfelder ur. 17 lutego 1907 r. w Kłodzku, zm. 1 sierpnia 1942 r. w KL Dachau) – błogosławiony Kościoła katolickiego, niemiecki ksiądz katolicki, duszpasterz młodzieży związany z ziemią kłodzką, więzień KL Dachau i męczennik. W kazaniach otwarcie występował przeciw nazistom.Rozwijał katolickie organizacje młodzieżowe, które miały zapobiec szerzeniu się ideologii narodowosocjalistycznej.
![..widok na dzwonnicę i kaplicę.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_jw_1304933250.jpg)
![..przed kaplicą.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_uc_1304933488.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/355_355/13194_ui_1304933274.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_pk_1304933269.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_ei_1304933480.jpg)
![..wejście do kaplicy w grupie..., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_bl_1304933263.jpg)
![..wnetrze kaplicy (zdjęcie z internetu ), Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_si_1304934311.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/200_200/13194_cp_1304933522.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_xh_1304933257.jpg)
![..widok na kościół.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_qm_1304933244.jpg)
![..ołtarz główny i.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_cn_1304933191.jpg)
![ołtarze boczne.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_ry_1304933199.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/200_200/13194_dr_1304933205.jpg)
![..barokowa ambona, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_hr_1304933195.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_kz_1304934058.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_wu_1304934052.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_md_1304934088.jpg)
![..i organy.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/200_200/13194_wr_1304933216.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_xu_1304934082.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_kq_1304934324.jpg)
![na przykościelnym cmentarzu.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_pr_1304933712.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_rg_1304933706.jpg)
![, Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/200_200/13194_dj_1304934122.jpg)
![..ostatnie zdjęcia.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_bx_1304933735.jpg)
![..zakupy pamiatek.., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_zx_1304933754.jpg)
![..i powrót do domu., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_tm_1304935257.jpg)
![Tak oznaczony był parking w 2007 r. W 2010 roku już tej tablicy nie było., Zbyszek Mat](https://static.polskieszlaki.pl/zdjecia/wycieczki/2011-05/100_100/13194_mu_1304934317.jpg)